تحقیق حاضر سعی دارد که در دو بعد برخی از علل مهاجرت در ایران را مورد بررسی قرار دهد. اگر بخواهیم عوامل اصلی مهاجرت را به طور کلی تقسیم بندی کنیم، می توانیم دو دسته از عوامل را مؤثر بدانیم. گروه اول را عوامل فشار (Push Factors) می نامند که شامل غیر اقتصادی شدن فعالیت های کشاورزی، توزیع ناعادلانۀ زمین، رشد جمعیت و ثابت ماندن بازده تولید در بخش کشاورزی و غیره است. گروه دوم به عوامل کشش یا جذب (Pull Factors) موسومند که شامل دوگانگی منطقه ای و تخصیص بیشتر منابع در بخش های شهری (خدمات و صنعت) ، بهتر بودن سطح زندگی در مناطق شهری و غیره است.

نوعی ارتباط متقابل بین این دو دسته از عوامل وجود دارد. به عقیدۀ آنها آنچه که واقعاً مهاجرت نیروی کار را تسریع می کند، همانا دوگانگی منطقه ای است. این دو معتقدند که مهاجرت در هر جامعه امری طبیعی است، چون نوعی توالی در رشد بخش ها وجود دارد و خود به خود به مرور زمان با جایگزین شدن عوامل تولیدی به جای یکدیگر سهم نیروی کار در بخش کشاورزی در اشتغال کل کاهش می یابد و سهم بخش صنعت و خدمات افزایش می یابد. اما آنچه که کشورهای در حال توسعه را از کشورهای پیشرفته متمایز می سازد، ناهمگونی در مهاجرت نیروی کار است، به طوری که در این کشورها محدود بودن امکانات تولید از یک طرف و محدود بودن ارتباط های بخش کشاورزی با سایر بخش های اقتصاد از طرف دیگر موجب می شود تا این کشورها تلاش بیشتری در جهت گشترش بخش صنعت شهری از خود نشان بدهند.

این دو گروه از عوامل اقتصادی همراه با عوامل غیر اقتصادی مانند روابط و شیوۀ تولید، سازمان اجتماعی تولید و غیره موجب می شوند تا از اهمیت بخش کشاورزی در جریان توسعه کاسته شود و نقش پیشتاز به بخش های شهری واگذار شود ، به ویژه آنکه بخش عمده ای از تولیدات در بخش کشاورزی را کالاهای مصرفی تشکیل می دهند که هر چند دارای ارتباط های پسین (Backward Linkages) گسترده ای هستند، لیکن ارتباط های پیشین (Forward Linkages) آنها بسیار محدود و مشخص است. در این حالت بخش پیشتاز اقتصاد، بخش صنعت خواهد شد تا از یک طرف به عنوان ستون اصلی توسعه و رشد عمل کند و از طرف دیگر از طریق تولید محصولات صنعتی مورد استفاده در بخش کشاورزی مانند تراکتور، پمپ آب، کمباین ، کود، سم و غیره بخش کشاورزی را به جلو بکشد. بدین ترتیب بخش کشاورزی در مراحل اولیۀ توسعۀ اقتصادی قربانی جریان توسعه است و بایستی با انتظاری طولانی منتظر ظهور ارتباط های پسین بخش صنعت باشد.

عوامل دفع کنندۀ جمعیت که در شهرهای کوچک و روستاهای کشورمان از دیرباز خیل نیروی کار را به مراکز شهرهای بزرگ رانده است، عبارتند از :

1. الگوی مالکیت نادرست زمین
2. پایین بودن سطح درآمد روستایی
3. عدم وجود امکانات رفاهی (خدماتی، بهداشتی و آموزشی)
4. عدم وجود امکانات بازاریابی
5. بالا بودن هزینۀ تولید

فایل ورد 26 ص