سابقه تاریخی رباطها

معماری رباطها تقسیم بندی رباطهای ایران

بررسی انواع رباط های حیاط دار مناطق مركزی ایران

گذری بر قصر بهرام

از جمله یادگارهای پر ارزش معماری ایران رباطهاست كه از روزگار كهن به دلایل گوناگون و ارتباطی چون جریانات اقتصادی ، نظامی ، جغرافیایی و مذهبی بنیاد گردیده و در ادوار مختلف بتدریج توسعه و گسترش یافته است. عملكرد های گوناگونی كه رباطها در گذشته بعهده داشته اند باعث شده است نامهائی ما نند كاربات – ساباط – خان و این در فرهنگ لغات داده شود كه در اصل دارای وظایف مشابهی مانند رباطها بوده ولی از نظر خصوصیات و معماری هر یك دارای ویژگی های متفاوت بوده اند . با توجه به كار برد ‎ وتوسعه گسترش رباطها درایران می توان علل پیدایش رباطها را نیازاساسی و حمایت كاروانیان دانست ، بنابراین بناهای مشابهی كه با نامهای مختلف احداث گردیده به احتمال زیاد بهمین منظور و هدف بوده است. بر طبق تاریخ ، بنیاد كاروانسراها در ایران از زمان هخامنشی آغاز می شود.

هر دوت مورخ یونانی دركتاب پنجم خود ازساختمانهایی گفتگو میكند كه توسط هخامنشیان بین شوش و سارد ساخته شده بود ، هردوت ازیكصد و یازده بنای شبیه كاروانسرا ( چاپارخانه) نام می برد كه در فاصله حدود دو هزار و پانصد كیلومتر بین پایتخت هخامنشی و سارد بنا گردیده بود و كاروانیان این فاصله را در طی سه ماه طی می كردند .ازدیاد توقفگاه ها یا رباطها در گذشته برای راههای ارتباطی و جریانات اقتصادی كشور كه مورد توجه و علاقه حكومت بوده ، می باشد . مطالعه راههای ارتباطی و جاده های بازرگانی و نظامی و نتایج تحقیقات وكاوشهای باستان شناسی معلوم می دارد كه از گذشته دور نیاز وافری به ایستگاه های بین راهی و امنیت و رفاه كاروانیان احساس می شده است. گرچه ساختمان یا بنای ساخته شده ای از این گونه كاروانیان از عهد هخامنشی بجای نمانده ، ولی كاوشهای علمی در آینده اینگونه مراكز و ایستگاه های ارتباطی را شناخته و نحوه معماری آن را روشن خواهد ساخت.

دردوره طولانی سلسله اشكانیان درایران و حوزه نفوذ و اقتدارشان یعنی از شرق (استپ آسیای مركزی) تا منطقه تحت نفوذ آنان در غرب یعنی بین النهرین ایستگاه های ارتباطی و رباطهائی وجود داشته است . همانطوریكه میدانیم هنر و معماری عهد اشكانیان كاملا شناسائی و تحقیق نگردیده وبخصوص ویژگی های معماری و تزئینات معماری آن ناشناخته مانده پس بنابراین نمی توان در حال حاضر ازنحوه معماری یا توسعه رباط عهد پارتی نظریه ای را ارئه داد .

ولی با مقایسه قلاع و شهرهای اشكانی كه اخیرا در دشت گرگان شناخته شده ‎میتوان گفت احتمالا رباطهای آن زمان از خشت و آجر بوده و بصورت مربع و مستطیل بنا گردیده و بر طبق شیوه معماری آن زمان دارای ایوانی بوده كه محور اصلی بنا است و از پشت ایوان فضای باز حیاطی شكل وجود داشته و اطاقها واطراق گاه در اطراف حیاط ساخته می شده است . در دوره ساسانی اهمیت زیادی به ایجاد راهها و همچنین امنیت جاده ها داده شده ، از جمله این رباطها می توان رباط دروازه گچ ، كنار سیاه در استان فارس ، دیر گچین و رباط انوشیروانی را در امتداد جاده ابریشم نام برد. در دوره اسلامی تحولات چشمگیری در احداث كاروانسراها به وجود آمد و همانطور یكه قبلا گفته شد در ارتباط با مسائل اقتصادی ، مذهبی و نظامی احداث اینگونه بناها وارد مرحله جدیدی شد و شكل تازه ای بخود گرفت .

فایل پاورپوینت 37 اسلاید